ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΙΟΥΛΙΟΥ έγιναν τα εγκαίνια ενός νέου θεματικού Μουσείου στο ακριτικό νησί της Λήμνου. Στο Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας Νέας Κούταλης παρουσιάζεται η ναυτική παράδοση των κουταλιανών και ιδιαίτερα η σπογγαλιεία τους, μαζί με αρχαία αντικείμενα που προέρχονται κυρίως από ναυάγια.
Στη Νέα Κούταλη της Λήμνου εγκαταστάθηκαν μετά το διωγμό τους το 1922 οι κάτοικοι του νησιού Κούταλη της Προποντίδας. Η Κούταλη ανήκει σε μια συστάδα νησιών που βρίσκονται βορειοδυτικά της Κυζικικής χερσονήσου και ονομάζονται νησιά του Μαρμαρά. Το νησί Κούταλη είναι ιδιαίτερα μικρό με δύο μόλις μίλια μήκος και μισό μίλι περίπου πλάτος. Ο πληθυσμός του ήταν αποκλειστικά ελληνικός και στα μέσα του 19ου αιώνα ασχολιόταν ιδιαίτερα με τη ναυτιλία, διαθέτοντας και δικά του ναυπηγεία. Οι μαρτυρίες για τη ναυτιλία των Κουταλιανών αναφέρουν ότι το 1864 συνέβη ένα φοβερό ναυάγιο κουταλιανού πλοίου, στο οποίο χάθηκαν οι ικανότεροι καπεταναίοι του νησιού.
Ύστερα από το μοιραίο αυτό γεγονός η εμπορική ναυτιλία της Κούταλης πέρασε σε μια περίοδο παρακμής. Ωστόσο θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι εκτός από το τραγικό ναυάγιο η ναυτιλία της Κούταλης, όπως και άλλων ελληνικών ναυτότοπων είχε προσκολληθεί στα ιστιοφόρα και δεν κατάφερε να κάνει το οικονομικό και τεχνολογικό άλμα προς την ατμοκίνηση. Όποιοι κι αν ήταν οι λόγοι παρακμής της εμπορικής ναυτιλίας των Κουταλιανών, γεγονός είναι ότι στα τέλη του 19ου αιώνα οι Κουταλιανοί στρέφονται περισσότερο σε άλλα επαγγέλματα της θάλασσας, όπως τη σπογγαλιεία και την αλιεία. Τη σπογγαλιεία την εξασκούσαν κυρίως στο Αιγαίο, ενώ την αλιεία στα πλούσια σε αλιεύματα περάσματα της Προποντίδας.
Με τη Μικρασιατική καταστροφή οι Κουταλιανοί ξεριζώθηκαν, και οι σφουγγαράδες μαζί με τα καΐκια τους έφτασαν στη Λήμνο. Αναφέρεται ότι η Κούταλη είχε περίπου 1500 κατοίκους πριν από τον ξεριζωμό και φαίνεται ότι οι περισσότεροι έφτασαν πρόσφυγες στο φιλόξενο νησί της Λήμνου. Εκεί τους δόθηκε γη για να φτιάξουν τη Νέα Κούταλη και συνέχισαν να ασκούν το επάγγελμα του σφουγγαρά με τα καΐκια τους που είχαν φέρει από την παλιά τους πατρίδα. Οι Κουταλιανοί καταδύονταν αποκλειστικά με σκάφανδρο, μέχρι τη διάδοση της τεχνικής του ναργιλέ. Τα σπογγαλιευτικά καΐκια τους αρχικά ήταν μπότηδες (τύπος μικρού οξύπρυμνου σκάφους) που τους είχαν φέρει κυρίως από την παλιά τους πατρίδα και στη συνέχεια χρησιμοποίησαν μεγαλύτερα τρεχαντήρια, κατασκευασμένα ειδικά για σπογγαλιεία (τους λεγόμενους «αχταρμάδες» ή μηχανοκάικα), που είχαν σκαρωθεί σιην Κάλυμνο, στη Σύμη και στην Ύδρα. Τη δεκαετία 1980 - 1990 η σπογγαλιεία συρρικνώθηκε σε όλα τα νησιά ίου Αιγαίου και φυσικά και σιην Κούιαλη. Στο τέλος λοιπόν της δεκαετίας είχε σχεδόν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του νησιού.
Η έκθεση του νέου μουσείου αποτελείται από τρεις ενότητες: Στη πρώτη παρουσιάζεται η ναυτική ζωή των κουταλιανών πριν τον ξεριζωμό τους από την Προποντίδα. Στην ενότητα αυτή εκτίθενται κειμήλια και αρχειακές φωτογραφίες από την παλιά πατρίδα τους. Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η σπογγαλιεία, η επεξεργασία των σφουγγαριών και τα υπόλοιπα ναυτικά επαγγέλματα στη Νέα Κούταλη της Λήμνου. Τα εκθέματα της δεύτερης ενότητας είναι ο εξοπλισμός των δυτών, ομοιώματα από τα σπογγαλιευτικά σκάφη, τα εξαρτήματα των σπογγαλιευτικών καϊκιών, τα είδη των σφουγγαριών, τα εργαλεία επεξεργασίας, τα μηχανήματα συσκευασίας των σφουγγαριών όπως επίσης και εκθέματα από την αλιεία, την κονσερβοποιία αλίπαστων και την επισκευή σκαφών. Την ενότητα αυτή συνοδεύει επίσης σημαντικό υλικό από αρχειακές φωτογραφίες. Στην τελευταία ενότητα εκτίθεται μέρος της αρχαιολογικής συλλογής της Νέας Κούταλης η οποία αποτελείται από αντικείμενα που περισυνέλεξαν οι σφουγγαράδες από τα βάθη της θάλασσας. Η δημιουργία της συλλογής ξεκίνησε τη δεκαετία 1950-1960 με πρωτοβουλία του αείμνηστου Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Νέας Κούταλης, Ιωάννη Αλευρόπουλου, ο οποίος είχε πείσει τους σφουγγαράδες να δωρίζουν τα αντικείμενα που έφερναν από τους βυθούς των θαλασσών στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού τους. Το αποτέλεσμα αυτής της πρωτοφανούς προσφοράς ήταν η δημιουργία μιας αξιόλογης συλλογής από 106 αρχαία αντικείμενα. Ένα μέρος αυτής της συλλογής εκτίθεται στο νέο ναυτικό μουσείο και περιλαμβάνει: Αμφορείς, που χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους και προέρχονται από διάφορες περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου (Κόρινθο, Χίο, Θάσο, Ρόδο, Λέσβο, και των ακτών της Αδριατικής, της Ταραγωνίας, της βόρειας Ισπανίας και της Αιγύπτου), μολύβδινα εξαρτήματα ξύλινων αγκύρων (σταθεροί και αποσπώμενοι στύποι και σύνδεσμοι), εφυαλωμένα πινάκια, χάλκινη αλυσίδα και μικρά πήλινα σκεύη.
Η μελέτη των αντικειμένων της αρχαιολογικής συλλογής έγινε από την αρχαιολόγο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) Δρ. Αγγελική Σίμωσι, η συντήρηση όλων των εκθεμάτων έγινε από τη συντηρήτρια της ΕΕΑ κ. Σμαράγδα Συμεωνίδου, ενώ η τεκμηρίωση των νεώτερων εκθεμάτων όπως και η συνολική μουσειολογική επιμέλεια της έκθεσης έγινε από τον αρχιτέκτονα Δρ. Κώστα Δαμιανίδη. Η αρχαιολογική συλλογή εποπτεύεται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και την Κ' Εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων. Η χρηματοδότηση της δημιουργίας του Μουσείου έγινε από τη Κοινοτική πρωτοβουλία Leader+, τον Δήμο Νέας Κούταλης, και το Κληροδότημα Γεωργίου Πετρίδη.
Στο μουσείο διατίθεται συνοπτικός κατάλογος των εκθεμάτων και αφίσα του Μουσείου. Οι ώρες λειτουργίας του είναι καθημερινά 10.00 έως 14.30 εκτός Τρίτης.
Περισσότερες πληροφορίες δίνονται από το Δήμο Νέας Κούταλης, Λήμνος 81 400, τηλ: 22540 51790, φαξ: 22540 51763, e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
