Μία απαραίτητη κατά την άποψή μου αναδημοσίευση, έστω και εάν είναι αργά για το συγκεκριμένο παραδοσιακό σκαρί που θα διαβάσετε παρακάτω. Πρίν από αυτό βρέθηκαν άλλα πολλά στη θέση του. Μετά πήραν άλλα και άλλα σειρά, μέχρι που φθάσαμε στο σήμερα... και σίγουρα θα περιμένουμε και άλλα, όσο θα υπάρχουν ακόμη παραδοσιακά σκαριά.

Σήμερα, ακόμη για τον ίδιο κίνδυνο μιλάμε, για την ολοκληρωτική "παράδοση" της ξυλοναυπηγικής μας κληρονομιάς στην απροστάτευτη συνάμα ιστορία αυτού του τόπου. Χρόνια τώρα αναφερόμαστε στον κίνδυνο που έρχεται και καταλογίζουμε στους αρμοδίους υπευθύνους, την ίδια αδιαφορία, την ίδια ανυπαρξία πολιτικής βούλησης, πολιτιστικής ευαισθησίας, τα ίδια ακριβώς πράγματα δηλαδή. Μόνο που χρόνια τώρα πιά δεν είναι κίνδυνος... είναι ένα υπαρκτό, ζωντανό πολιτιστικό πρόβλημα, που τα αρνητικά του αποτελέσματα θα αφήσουμε συνειδητά να τα κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές. Οι δικές μας γενιές.

Η διάσωση ενός παραδοσιακού σκάφους από τη θανατική του καταδίκη, σήμερα δυστυχώς δεν είναι σίγουρο οτι θα εξασφαλίσει και τη σωτηρία του. Ενδεχομένως, είτε με την γραφειοκρατία μας, είτε με την έλειψη οικονομικών πόρων, να καταδικάζεται τελικά σε κάτι άλλο, πουσαν αποτέλεσμα δε διαφέρει ουσιαστικά από την προηγούμενη. Στην ισόβεια δηλαδή απομόνωση μέχρι και τον τελικό μαρασμό. Η προσπάθεια διάσωσης της ξυλοναυπηγικής μας παράδοσης, δεν πρέπει να στοχεύει μόνο στη διατήρηση (ανα τύπο σκαριού) ενός, δύο ή και περισσότερων παραδοσιακών σκαφών, ως μουσειακά εκθέματα και μόνο. Χρειάζονται σίγουρα πολλά περισσότερα πράγματα να γίνουν. Ο naftotopos από αυτό εδώ το μικρό βήμα, κάνει ό,τι και όσα μπορεί με το ήθος και τον σεβασμό που αρμόζει σε αυτό εδώ το θέμα.

Ακολουθούν δύο σχετικά δημοσιεύματα που αφορούσαν στο «Χοζοβιώτισσα», το τελευταίο παραδοσιακό σκάφος που έπλεε στα νερά της Αμοργού πρίν αυτό ακολουθήσει το δρόμο της διάλυσης. Πηγή κειμένων και φωτογραφιών: http://myamorgos.blogspot.com/

"Τα φώτα μη σε κλέβουνε των πλοίων των μεγάλων...
αυτή για μας είναι η ζωή, η άλλη είναι των άλλων"

Η απαρχή της πραγματοποίησης ενός ονείρου παιδικού. Πάνε σχεδόν δέκα χρόνια που γνώρισα τον Πάνο, ναύτη στο Αιγαιώτισσα ΙΙ τότε. Μια από τις πρώτες κουβέντες που είχαμε ήταν για το όνειρο το παιδικό του: κάποτε να φτιάξει ένα σκαρί ξύλινο σαν τα παλιά τα πειρατικά, με πλώρη περήφανη καραβόσκαρου, μπαστούνι να σημαδεύει τον ουρανό, πρύμη καραβέλας με σκαλιστά πολλά και ακρόπρωρα.

Δεν ήταν ανάγκη να είναι μεγάλο, δώδεκα με δεκαπέντε μέτρα μόνο γιατί κατά πως λέει και ο στίχος: "Τα φώτα μη σε κλέβουνε των πλοίων των μεγάλων αυτή για μας είναι η ζωή, η άλλη είναι των άλλων".

Ήξερα κατά βάθος, πως αυτό που στους περισσότερους φάνταζε ρομαντική ονειροπόληση, κάποτε, όταν θα έρχονταν το πλήρωμα του χρόνου, θα άρχισε να αποκτά σάρκα και οστά ή καλύτερα καρίνα και στραβά, πέτσωμα και κατάστρωμα.Μια δεκαετία λοιπόν αργότερα, με τα σχέδια κατασταλαγμένα στο μυαλό και σχεδιασμένα επί χάρτου, βάλαμε πλώρη για το σκάριασμα... μόνοι δίχως ναυπηγούς, σε ταρσανά αυτοσχέδιο, κάπου στην Λευκάδα, να στήσουμε σάλες αρχέγονες, να βγάλουμε τα πρώτα χνάρια. Τόση ήταν η ζέση για το σκαρί... που τα χνάρια του ποδοστάματος της πλώρης , σχεδιάστηκαν ένα σούρουπο με το φεγγάρι μόνο να μας φωτίζει σε μια αυλή.

Η καρίνα, έπεσε σε μέρα που για τους πολλούς δεν ενδεικνύονταν. Ο Απρίλης είχε 13 (13/04 του 2008)  αλλά εμάς οι προλήψεις δεν μας πτόησαν. Την ίδια μέρα σκαρίαστηκαν  και τα δύο τα ποδοστάματα πρώτα το πρυμνιό και μετά της πλώρης. Οι εργασίες προχωράν αργά, υπάρχουν και οι κύριες ασχολίες μας που δεν μπορούν να περιμένουν. Ευελπιστούμε όμως σε ένα ενάμιση χρόνο να σηκώσει άγκυρα (αγγλικού ναυαρχείου κατά προτίμηση).

Πρώτες ύλες , ξύλο και μόνο ξύλο, κυπαρίσσι για την καρίνα και τα καμάρια, ευκάλυπτος για τα στραβά, ενιοτε και σκαμνιά και το κοράκι της πλώρης, φτελιά πολύχρονη για την πρύμη. Και έπονταν συνέχεια... κυπαρίσσι πάλι για στραγγαλιές & καδινοπνίχτες,  έλατο για γυριστά στην πλώρη. Βοηθητικά... παλιοσανίδα για τις φούρμες και κόντρα πλάκε για τα χνάρια.

Οι βάρκες των ελληνικών λιμνών και λιμνοθαλασσών αποτελούν πρωτόγονα κατασκευάσματα που δεν υπακούουν, σε καμιά σχεδόν περίπτωση, στους κανόνες της ναυπηγικής τέχνης. Οι κατασκευαστές τους - απλοί μαραγκοί, αγρότες ή ψαράδες των παραλιμνίων περιοχών - δεν έχουν καμιά ουσιαστική επαφή με το θαλασσινό στοιχείο και τις απαιτήσεις του.

Η παρακάτω "ανακοίνωση - πρόταση" βρίσκεται διαθέσιμη τόσο στο κόσμο αλλά κυρίως και στους αρμόδιους φορείς, τουλάχιστον από τις 15 Μαρτίου του 2007 όπου παραδόθηκε μέσω του Πολιτιστικού Ομίλου "Φίλοι των Παραδοσιακών Σκαφών" και στο naftotopos.gr

Από τότε έως και σήμερα... κανένα νεότερο. Εμείς απλά επαναδημοσιεύουμε την πρόταση ως... υπενθύμιση.
Προηγούμενη δημοσίευσή μας: http://www.naftotopos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=32&Itemid=64

Κείμενο ανακοίνωσης - πρότασης (Πολιτιστικού Ομίλου "Φίλοι των Παραδοσιακών Σκαφών"):

Όμιλος Φίλων Παραδοσιακών Σκαφών
Ναυπηγείο Ψαρού,
Λεωφόρος Δημοκρατίας 90,
Πέραμα,Τ.Κ. 18863
Τηλ.: 210-4414485, FAX: 210-4414489

Μέσω του Κοινοτικού Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας συνεχίζεται η διάλυση και καταστροφή των παραδοσιακών ξύλινων σκαφών με χρονικό ορίζοντα μέχρι το 2013 ή και το 2015. Aπό το 1991 που εφαρμόζεται το πρόγραμμα αυτό, έχουν διαλυθεί περίπου 10.000 τέτοια σκάφη και διαφαίνεται ότι στα επόμενα δέκα χρόνια θα έχουν απομείνει ελάχιστα που να θυμίζουν τη μεγάλη ελληνική ναυτική παράδοση. Το ταυτισμένο με τις ελληνικές θάλασσες ξύλινο καΐκι, το τρεχαντήρι, το καραβόσκαρο, το πέραμα, κλπ., μόνο ως ανάμνηση θα υπάρχει, τα τελευταία καρνάγια θα έχουν κλείσει, τα λιμάνια μας θα είναι γεμάτα από εισαγόμενα πλαστικά, η εγχώρια απασχόληση και η ελληνική ναυπηγική τέχνη με ιστορία 2.500 ετών, θα τείνουν να εξαφανιστούν ολοσχερώς.

Είναι κάποιοι από τους λιγοστούς πια τεχνίτες παραδοσιακών ξύλινων σκαφών. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται καραβομαραγκοί. Για περισσότερες από δεκατρείς ώρες την ημέρα «φτιάχνουν καράβια και κάνουν όλη τη μαραγκοσύνη». Τα τρεχαντήρια τους είναι τα παιδιά τους και τη στιγμή της καθέλκυσης καθενός από αυτά η ψυχή τους ξεκινά κι ένα καινούργιο ταξίδι.

Κανείς δεν ήθελε να είναι παραβάτης των Σπονδών αλλά η κατάσταση ήταν τεταμένη και αρκούσε μια σπίθα για να ξεσπάσει η σύγκρουση. Η αφορμή δόθηκε το 435 π.Χ. από μια πρώην Κορινθιακή αποικία, το νησί της Κέρκυρας.

Ο διαδικτυακός τόπος naftotopos.gr είναι μια ομολογουμένως εκπληκτική προσπάθεια θιασωτών της ελληνικής ναυτικής παράδοσης, η οποία έχει σκοπό να προβάλει την ναυτική Ιστορία της Ελλάδας και να την αναβιώσει στην σημερινή εποχή με μοντελιστικά εκθέματα. Η ίδια η ενασχόληση με την κατασκευή ενός μοντέλου κάποιου αρχαίου ελληνικού πλοίου οδηγεί αναγκαστικά στην μελέτη της Ιστορίας και της Τέχνης αλλά και της Ναυπηγικής, που παρέχουν πληροφορίες για τα ναυτικά επιτεύγματα των Ελλήνων.

Επίκεντρο της δραστηριότητας των μελών και φίλων του Ναυτότοπου είναι η ξυλοναυπηγική, η οποία επιτρέπει την αναβίωση των αρχαίων ελληνικών πλοίων κάθε είδους. Οι επισκέπτες του Ναυτότοπου μπορούν να βρουν στον τομέα "Έκθέματα" φωτογραφίες ξύλινων μοντέλων πλοίων με στοιχεία για τα χαρακτηριστικά τους για την αρχαία Ελληνική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο αλλά και την Παραδοσιακή Ναυπηγική (Επανάσταση, ναυπηγική 19ου αιώνα).

Στον τομέα Αρχείο-Τεκμηρίωση παρατίθενται πληροφορίες και πηγές για τα αρχαία ελληνικά πλοία. Στον τομέα ΜοντελιστικέςΤεχνικές ο επισκέπτης θα βρει λεπτομερείς οδηγίες για την ιδιοκατασκευή παρελκομένων των διαφόρων μοντέλων. Επιπλέον, ο Ναυτόπος κρατά πλήρως ενημερωμένους τους επισκέπτες του για όλες τις εξελίξεις και την ειδησεογραφία στον τομέα της ναυτικής αρχαιολογίας. Επίσης, ο Ναυτότοπος ενημερώνει για την κατασκευή νέων μοντέλων πλοίων καθώς και για διαδικτυακούς τόπους που μπορεί κανείς να βρει σχετικές πληροφορίες για την ξυλοναυπηγική.

Τα πλωτά μέσα, μικρά ή μεγάλα, ήταν πάντα αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής και της οικονομίας κάθε ναυτικού τόπου. Εξυπηρετούσαν βασικές ανάγκες των ανθρώπων, όπως την επικοινωνία, τη μεταφορά αγαθών, την απόκτηση τροφής -κυρίως μέσω της αλιείας- και την εκμετάλλευση του θαλάσσιου φυσικού πλούτου. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα ήταν καθοριστικά μέσα για τις πολεμικές -αμυντικές ή επιθετικές- συρράξεις στις παραθαλάσσιες περιοχές.

Για να κατασκευάσουν ένα σκάφος οι ναυπηγοί κατά τον 18° και 19° αιώνα έπρεπε πριν από όλα να εξασφαλίσουν την κατάλληλη ξυλεία. Τα ξύλα τα έκοβαν το χειμώνα. Η καλύτερη εποχή ήταν ο Ιανουάριος όταν το φεγγάρι ήταν γεμάτο, γιατι τότε μόνο τα δένδρα είχαν όλους τους χυμούς στον κορμό τους. Οι ξυλοκόποι που έκοβαν τα ξύλα για τα ναυπηγεία, είχαν ιδιαίτερες γνώσεις για τα σχήματα τους και για τον τρόπο που έπρεπε να κοπούν.

ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΔΙΑΦΥΛΑΞΑΝ TO ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ!
Η σύγχρονη ιστορία του Δίολκου αγγίζει το απίστευτο. Το μοναδικό αυτό μνημείο δεν διαφυλάχθηκε ποτέ, πέρα από μια υποστήλωση μερικών λίθων του μετώπου της διάβρωσης που έγινε τον περασμένο Μάρτιο, όταν ήδη δύο Εισαγγελείς και το Σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης είχαν αρχίσει να ερευνούν το θέμα.

Σήμερα, το μνημείο παραμένει εκτεθειμένο στη διάβρωση η οποία υποσκάπτει διάφορα σημεία του υγιούς τμήματος και φθείρει ακόμα περισσότερο τις πέτρες που βρίσκονται ήδη στο νερό ή θαμμένες κάτω από την άμμο.

Σήμερα, μια που μπήκε και επίσημα το καλοκαίρι, θα παραμείνουμε στις θάλασσες και στην πρωτεύουσα της Μαγνησίας. Αφορμή, όχι ο καιρός, αλλά η σπουδαία έρευνα του Τάσου Αυγερινού, καταξιωμένου δημοσιογράφου (χρόνια συνάδελφου στον «Ρ») και λογοτέχνη, για την ιστορία και τους αγώνες των Μικρασιατών που σύνδεσαν τη ζωή τους με τη θάλασσα. Στο καινούριο του βιβλίο «Με τα πανιά και τα κουπιά», ο Τ. Αυγερινός μας παρουσιάζει την ιστορία των προσφυγικών καϊκιών στο Βόλο (εκδόθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μικρασιατών «Το Εγγλεζονήσι»).

Ο Χρήστος Γιαννακόπουλος είναι ένας από εμάς. Με σπουδές κεραμικής αλλά με τα μάτια στο πέλαγο, διαθέτει την καλλιτεχνική του προοπτική αποκλειστικά στην πήλινη αναπαράσταση παραδοσιακών σκαριών.

Δεν κατασκευάζει "απλά καραβάκια". Κάθε του έργο είναι μελετημένο μέσα από ικανή βιβλιογραφία. Έχει τυπολογία και ταυτότητα. Καραβόσκαρο με ιστιοφορία Λόβερο, Τρεχαντήρι με ιστιοφορία Μπρατσέρα, Υδραίικος Βαρκαλάς και άλλα πολλά.

Σύμφωνα με τον ιστορικό μελετητή της Ελληνικής Παραδοσιακής Ναυπηγικής κ. Κ. Δαμιανίδη, η κατασκευή ναυπηγικού μοντέλου (της μισής γάστρας και κατά τον διαμήκη άξονα του σκάφους) πριν την κατασκευή του πραγματικού σκαριού, αποτελούσε μία πρακτική σε κάποια ναυπηγεία του 20ού αιώνα. Τα «μισομόδελα» κατασκευάζονταν από τον ναυπηγό και αποτελούσαν την τρισδιάστατη απεικόνιση κάποιου μεγάλου σκαριού συνήθως σε κλίμακα 1:20.

Δυο σημαντικές κατασκευές για την μελέτη της εξέλιξης της Ναυπηγικής

Η ναυπηγική την Αρχαία εποχή χαρακτηριζόταν από την τεχνική που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «SHELL FIRST» (πρώτα το κέλυφος) . Σύμφωνα με αυτή την τεχνική πρώτα στήνονταν η καρίνα με τα ποδοστάματα και στην συνέχεια άρχιζε το πέτσωμα με διαδοχικά μαδέρια εκατέρωθεν της καρίνας. Τα μαδέρια του πετσώματος ήταν χοντρότερα από αυτά που χρησιμοποιούντο στην νεότερη τεχνική και διαμόρφωναν μια λεία εξωτερικά, επιφάνεια της γάστρας. Για το λύγισμα τους μάλλον χρησιμοποιείτο...

Σκηνές εγκληματικές προβλήθηκαν, περιγραφές και μαρτυρίες ακούστηκαν που σε προσγειώνουν ανώμαλα στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα και αναρωτιέσαι τελικά για το πού ζούμε; ποιοι είμαστε; και ποιοι είναι αυτοί που καταστρέφουν το μέλλον μας; το μέλλον των παιδιών μας, διαγράφοντας έτσι απλά, αργά και βασανιστικά, αλλά και αρκετά προκλητικά θα έλεγα, το πλούσιο σε πολιτισμό και παράδοση παρελθόν μας; Για πόσο ακόμη;

Όλες οι πολεμικές μηχανές λειτουργούν... Τα τόξα είναι έτοιμα για την επίθεση. Ετοιμη και η πετροβόλος, κι ο πολιορκητικός κριός. Οι κωπηλάτες είναι κι αυτοί στις θέσεις τους. Στο κατάστρωμα, οι πολιορκητές έχουν φτιάξει ένα στέγαστρο πάνω από τον κριό, και το έχουν καλύψει με χώμα για να γλιτώσουν από τους πολιορκούμενους, που αμύνονταν κι αυτοί όπως μπορούσαν...

Πιο στενό από το σημερινό και με κατά 20 μ. τουλάχιστον μεγαλύτερους νεώσοικους (ναυπηγεία όπου στεγάζονταν και συντηρούνταν τα αρχαία πλοία), που χωρούσαν όχι μόνο ένα, αλλά δύο πλοία ταυτοχρόνως υποστηρίζουν οι αρχαιολόγοι πως ήταν το αρχαίο λιμάνι της Ζέας. Γεγονός που όχι μόνον ξεκαθαρίζει την εικόνα του σημαντικότατου πολεμικού λιμανιού, αλλά ξανανοίγει και τη συζήτηση για το μήκος της τριήρους , πάνω στην οποία βασίστηκε και η παντοδυναμία της αθηναϊκής δημοκρατίας.

Ένα καθαρά ελληνικό site το οποίο προσφέρει πλούσιες πληροφορίες για την κατασκευή μοντέλων παραδοσιακών ελληνικών σκαριών. Φωτογραφίες, άρθρα και ιστορικά στοιχεία για σκάφη σε κλίμακα, καθώς και στοιχεία επικοινωνίας με τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτήν τη μορφή ναυπηγικής τέχνης, θα βρείτε στη συγκεκριμένη σελίδα, η οποία και αποτελεί την πληρέστερη μέχρι στιγμής ανάλογη προσπάθεια. Ο naftotopos βρίσκεται στη διεύθυνση:
http://www.naftotopos.gr

H ώρα για τη διάσωση της «ωραίας Eλένης» σήμανε... Eτσι, ένας σύγχρονος, άγνωστος «τρωικός πόλεμος» κάποιων ανθρώπων, που ξεκίνησε πριν από 8 χρόνια, για τη διάσωση τού σπάνιας ομορφιάς καϊκιού «Eλένη Π.», φτάνει στο τέλος του...

Tο καϊκι, ένα σπάνιο δείγμα της ναυπηγικής μας παράδοσης, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σύγχρονη Iστορία της ναυτομάνας Yδρας, «ετοιμάζεται», για να μπει σε «ταρσανά» και ν αρχίσει, πλέον, μια άλλη μεγάλη προσπάθεια για τη συντήρησή του.

Η σχέση ενός ανθρώπου μ' ένα ξύλινο σκαρί αναδύει όλη τη ζεστασιά, τη μαγεία και την ελευθερία της θάλασσας.

ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ του Γιώργου Δημελά με τον «?γιο Νικόλαο», το ξύλινο καραβόσκαρο που έσωσε ο ίδιος από καταστροφή το 1989, την χαρακτηρίζει το πάθος και το μεράκι, σε όλη τους την υπερβολή. ?λλωστε, ο «?γιος Νικόλαος» είναι ένα απο τα τρία πλοία που χαρακτηρίστηκαν, και επίσημα πλέον, από το υπουργείο Πολιτισμού ως «διατηρητέα μνημεία».